Foto’s van dakloze huizen, een grotendeels verwoeste kerk, puinhopen. Stil kijkt ze ernaar. Ze weet nog precies hoe het was, zeventig jaar geleden. Deze ellendige beelden brengen haar terug naar 1945. Tien was ze, en haar dorp was tot die tijd een veilige haven geweest, ook voor evacués en onderduikers. Maar op 21 maart ging het gruwelijk mis en lieten de geallieerde bommenwerpers hun vernietigende inhoud per ongeluk vallen boven het nog net aan de Nederlandse kant van de grens gelegen Zelhem.

Even verderop hangen foto’s van de vijftien mensen die bij dat bombardement omkwamen. ‘Ach, Louis’, zegt ze zacht. Vanachter het glas kijkt een knappe achttienjarige jongen ons aan. ‘Hij beschouwde mij als zijn kleine zusje,’ zegt mijn moeder met een weemoedige klank in haar stem. Ze heeft me al zo vaak het verhaal verteld van de buurjongens die ten onrechte dachten veilig te zijn in de kelder. Dan wijst ze naar de foto van een twaalfjarig jongetje. We luisteren, terwijl zij vertelt. ‘Hij woonde op een boerderij buiten het dorp. Zijn ouders boden onderdak aan vele evacués en een van hen was ziek. Een van de knechten bood aan naar de dokter in het dorp te fietsen, maar werkte nog maar pas op de boerderij en kende de weg nog niet zo goed. De boer vroeg zijn zoontje de weg te wijzen en zette hem bij de knecht achter op de fiets. Daarna zwaaide hij zijn kind uit, voor altijd.’ Ze zwijgt, hoeft ook het vervolg niet te vertellen, want dat ken ik. Ik zie voor me hoe het jongetje met zijn wang tegen de jas van de knecht leunt, omhoog kijkt naar de vliegtuigen die met donderend geraas over het dorp scheren. Ik kan zijn angst bijna voelen als hij de bommen ziet vallen. Ik kijk nog een keer naar de foto van het jochie wiens leven zo abrupt eindigde, midden in het dorp.

We lopen naar buiten, mijn dochter slaat haar arm om haar oma heen. Vanmiddag stonden we samen met mijn moeder naar de rokende puinhopen, de verwoesting van haar geboortedorp en de foto’s van de slachtoffers te kijken. We voelden iets van het verdriet dat zij als tienjarige gevoeld moet hebben. Niet alleen voor haar, maar ook voor ons kwam de oorlog opeens akelig dichtbij.

Vandaag vieren we dat de oorlog hier al zeventig jaar voorbij is. Ik ook, zij het met gemengde gevoelens. De geschiedenis blijft zich herhalen en ik kan, uitgerekend op vijf mei, niet voorbijgaan aan gedachten aan al die mensen die nog steeds leven tussen de puinhopen en de kapotgeschoten huizen, voor wie angst en verdriet dagelijkse kost zijn en voor wie oorlog op 5 mei 2015 in letterlijke zin zo verschrikkelijk akelig dichtbij is.